સેલ્સ ટેક્સ અને સેલ્સ ટેક્સના પ્રકારો માટેની માર્ગદર્શિકા

વેચાણ વેરો એ ઉત્પાદન મૂલ્યની ટકાવારી છે, જે વિનિમય અથવા ખરીદીના સમયે વસૂલવામાં આવે છે. સેલ્સ ટેક્સના વિવિધ પ્રકારો છે જેમ કે- છૂટક, ઉત્પાદકો, જથ્થાબંધ, ઉપયોગ અને મૂલ્ય-વર્ધિત કર, જે તમને આ લેખમાં જાણવા મળશે.

સેલ્સ ટેક્સ શું છે?

ભારતના પ્રદેશમાં સેવાઓ અથવા માલની ખરીદી અથવા વેચાણ પર લાદવામાં આવતા પરોક્ષ કરને વેચાણ વેરો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તે ચૂકવવામાં આવેલી વધારાની રકમ છે અને તે ઉપભોક્તા દ્વારા ખરીદવામાં આવતી સેવાઓ અથવા માલસામાનના મૂળભૂત મૂલ્ય કરતાં વધુ હશે.

વેચાણ વેરો સામાન્ય રીતે ભારત સરકાર દ્વારા વિક્રેતા પર લાદવામાં આવે છે, તે વેચાણકર્તાને ઉપભોક્તા પાસેથી કર વસૂલવામાં મદદ કરે છે. તે ખરીદીના બિંદુ પર ચાર્જ કરવામાં આવે છે. રાજ્યના વેચાણ વેરા કાયદા રાજ્યના આધારે અલગ-અલગ હશે.

છૂટક અથવા પરંપરાગત વેચાણકર અમુક વસ્તુઓ અથવા સેવાઓના અંતિમ ગ્રાહકો પાસેથી જ ચાર્જ લેવામાં આવે છે. આધુનિક અર્થતંત્રોમાં મોટાભાગના ઉત્પાદનો ઉત્પાદનના તબક્કાઓની શ્રેણીમાંથી પસાર થવા માટે જાણીતા છે. ઉત્પાદન પ્રક્રિયાઓ બહુવિધ સંસ્થાઓ દ્વારા નિયંત્રિત કરવામાં આવે છે. જેમ કે, વેચાણ વેરા માટે કોણ જવાબદાર હોઈ શકે છે તે સાબિત કરવા માટે મોટા પ્રમાણમાં દસ્તાવેજોની જરૂર છે.

વિવિધ અધિકારક્ષેત્રો વિવિધ વેચાણ વેરો વસૂલવા માટે જાણીતા છે - જે મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં ઓવરલેપ થઈ શકે છે. આ ત્યારે થાય છે જ્યારે રાજ્યો, પ્રદેશો, નગરપાલિકાઓ અને પ્રાંતો માલ અને સેવાઓ પર સંબંધિત વેચાણ વેરો વસૂલ કરી શકે છે.

સેલ્સ ટેક્સ ટેક્સના ઉપયોગ સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલો હોવાનું જાણીતું છે - જેઓએ સંબંધિત અધિકારક્ષેત્રની બહારથી વસ્તુઓ ખરીદી હોય તેવા રહેવાસીઓને લાગુ પડે છે. બંને સામાન્ય રીતે વેચાણ વેરાના સમાન દરે સેટ કરવામાં આવે છે. જો કે, આનો અમલ કરવો અઘરો છે જેનો અર્થ થાય છે કે આ વ્યવહારમાં છે જ્યારે માત્ર મૂર્ત માલસામાનની મોટી ખરીદી પર લાગુ થાય છે.

વેચાણ વેરાના પ્રકાર

• જથ્થાબંધ વેચાણ વેરો

માલ અથવા સેવાઓના જથ્થાબંધ વિતરણ સાથે વ્યવહાર કરતી વ્યક્તિઓ પર લાગુ કરને જથ્થાબંધ વેચાણ વેરો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

• ઉત્પાદકનો વેચાણ વેરો

તે અમુક અલગ માલ અથવા સેવાઓના નિર્માતા/ઉત્પાદકો પર વસૂલવામાં આવતો કર છે.

• છૂટક વેચાણ વેરો

માલના વેચાણ પર લાગુ કર જે અંતિમ ગ્રાહક દ્વારા સીધો ચૂકવવામાં આવે છે તેને છૂટક વેચાણ વેરો કહેવામાં આવે છે.

• ટેક્સનો ઉપયોગ કરો

જ્યારે ગ્રાહક વેચાણ વેરો ચૂકવ્યા વિના માલ અથવા સેવાઓ ખરીદે ત્યારે આ લાગુ થાય છે. જે વિક્રેતાઓ કર અધિકારક્ષેત્રનો ભાગ નથી, તેમના પર કરનો ઉપયોગ લાગુ થાય છે

• મૂલ્ય આધારિત કર

આ વધારાનો ટેક્સ છે જે કેટલીક કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા તમામ પ્રકારની ખરીદી પર લાગુ કરવામાં આવે છે તેને મૂલ્યવર્ધિત કર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

• ભારતમાં વેચાણ વેરો

સેલ્સ ટેક્સ સંબંધિત તમામ નીતિઓ સેન્ટ્રલ સેલ્સ એક્ટ, 1956 દ્વારા સંચાલિત થાય છે. સેન્ટ્રલ સેલ્સ એક્ટ ટેક્સ કાયદા માટે નિયમો મૂકે છે, જે વસ્તુઓ અથવા સેવાઓની ખરીદી અથવા વેચાણ પર બંધનકર્તા છે. તેમાં સેલ્સ ટેક્સનો પણ સમાવેશ થાય છે, જે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા વસૂલવામાં આવે છે. કેન્દ્રીય વેચાણ વેરો રાજ્યમાં જ ચોક્કસ ઉત્પાદન માટે ચૂકવવો આવશ્યક છે જ્યાં તેની ખરીદી કરવામાં આવી રહી છે.

સેલ્સ ટેક્સમાંથી મુક્તિ

માનવતાવાદી ધોરણે, કેટલીક શ્રેણીઓને રાજ્ય વેચાણ વેરામાંથી મુક્તિ આપવામાં આવે છે અને માલ અથવા સેવાઓ પરના કોઈપણ પ્રકારના બેવડા કરવેરાને દૂર કરવા માટે ઓફર કરવામાં આવે છે. તેઓ નીચે મુજબ છે.

• રાજ્ય સરકાર દ્વારા મુક્તિ આપવામાં આવેલ તમામ માલ કે સેવાઓ. જો કોઈ વિક્રેતા માન્ય રાજ્ય પુનર્વેચાણ પ્રમાણપત્રો ઉત્પન્ન કરે છે, તો તે ઉત્પાદનો અથવા સેવાઓને વેચાણ કરમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવે છે.

• જો કોઈ વિક્રેતા ચેરિટી અથવા શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ જેવી કે શાળા, કોલેજો વગેરેના હેતુ માટે વેચાણ કરે છે.

સેલ્સ ટેક્સ ફોર્મ્યુલા

કોઈ ચોક્કસ સામાન અથવા સેવા પર લાગુ પડતા સેલ્સ ટેક્સની ગણતરી સરળ ફોર્મ્યુલા દ્વારા સરળતાથી કરી શકાય છે:

કુલ વેચાણ વેરો = વસ્તુ X વેચાણની કિંમતકર દર

સેલ્સ ટેક્સની ગણતરી કરતા પહેલા યાદ રાખવાના થોડા મુદ્દા:

• સેલ્સ ટેક્સની ગણતરી કરતા પહેલા બહુવિધ વસ્તુઓની કિંમતો ઉમેરો
• વેચાણ રાજ્ય-રાજ્યમાં અલગ-અલગ હોય છે, તેથી, ઉત્પાદક અથવા વિક્રેતાઓએ સરકાર તરફથી વેચાણવેરાના દરોમાં કોઈપણ ફેરફાર વિશે અપડેટ રાખવું પડશે.
• તે હંમેશા ટકાવારી તરીકે ગણવામાં આવે છે.

વેચાણ વેરા ઉલ્લંઘન

• વિક્રેતાઓ અને ઉત્પાદકોએ કોઈપણ પ્રકારની ગુનાહિત પ્રવૃત્તિ કરતા અટકાવવા માટે કોઈપણ પ્રકારના ઉલ્લંઘન વિશે જાગૃત રહેવાની જરૂર છે.
• સેન્ટ્રલ સેલ્સ ટેક્સ (CST) ફોર્મ ભરતી વખતે ઉત્પાદકોએ ચોક્કસ માહિતી પ્રદાન કરવાની જરૂર છે.
• ઉત્પાદકો/વિક્રેતાઓએ સીએસટી એક્ટમાં ઉલ્લેખિત રજીસ્ટ્રેશન સુરક્ષિત રાખવાની જરૂર છે.
• ઉત્પાદકો/વિક્રેતાઓએ CST કાયદામાં ઉલ્લેખિત સુરક્ષા જોગવાઈઓનું પાલન કરવાની જરૂર છે.
• જો ડિસ્કાઉન્ટ દરે માલ ખરીદવામાં આવે છે, તો ગેરઉપયોગનો સમાવેશ થવો જોઈએ.
• ઉત્પાદક/વિક્રેતા ખોટી ઓળખ સાથે નોંધણી કરાવી શકતા નથી.
• ઉત્પાદકો/વિક્રેતાઓ યોગ્ય નોંધણીઓ સુરક્ષિત કર્યા વિના વેચાણ વેરો વસૂલ કરી શકતા નથી.
• ઉત્પાદકો/વિક્રેતાઓ ખોટા સબમિટ કરી શકતા નથીનિવેદનો ખરીદેલ માલ અથવા સેવાઓ વિશે.

સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ડાયરેક્ટ ટેક્સ

સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ડાયરેક્ટ ટેક્સીસ છે, જે સભ્યોનું બનેલું છે જેમને વિવિધ વર્ગીકૃત વિભાગોમાં નિર્ણાયક જવાબદારી સોંપવામાં આવે છે જેમ કેઆવક વેરો, તપાસ, આવક, કાયદો અને કોમ્પ્યુટરાઇઝેશન, કર્મચારી અને તકેદારી અને ઓડિટ અને ન્યાયિક.

સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ડાયરેક્ટ ટેક્સીસ નીચેના માટે જવાબદાર છે:

• ડાયરેક્ટ ટેક્સ સંબંધિત નવી નીતિઓની રચના.
• સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ડાયરેક્ટ ટેક્સીસની સાથે ડાયરેક્ટ ટેક્સ કાયદાના વહીવટની દેખરેખ રાખે છેઆવક ટેક્સ વિભાગ.
• સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ડાયરેક્ટ ટેક્સીસ દ્વારા કરચોરી અંગેના વિવાદો અને ફરિયાદોની પણ તપાસ કરવામાં આવે છે.

નેક્સસ

સંસ્થાએ આપેલ સરકારને વેચાણ વેરો લેવો કે નહીં તે આખરે સરકાર કેવી રીતે જોડાણને વ્યાખ્યાયિત કરી રહી છે તેના પર નિર્ભર રહેશે. નેક્સસને ભૌતિક હાજરીના સ્વરૂપ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે. જો કે, આપેલ હાજરી માત્ર વેરહાઉસ અથવા ઓફિસ ધરાવવા સુધી મર્યાદિત નથી. આપેલ રાજ્યમાં કર્મચારી રાખવા એ પણ જોડાણનો એક ભાગ હોઈ શકે છે - જેમ કે કોઈ સંલગ્ન હોવું, નફાના શેરના બદલામાં વ્યવસાયના પૃષ્ઠ પર ટ્રાફિકને નિર્દેશિત કરવા માટે જવાબદાર ભાગીદાર વેબસાઇટની જેમ. આપેલ દૃશ્ય વેચાણ વેરો અને ઈકોમર્સ વ્યવસાયો વચ્ચેના તણાવનું ઉદાહરણ છે.

આબકારી કર

સામાન્ય રીતે, વેચાણ વેરો વેચવામાં આવતા ઉત્પાદનોની કિંમતોની અમુક ટકાવારી લેવા માટે જાણીતો છે. દાખલા તરીકે, રાજ્યમાં આશરે 4 ટકા સેલ્સ ટેક્સ, 2 ટકાનો સેલ્સ ટેક્સ દર્શાવતો પ્રાંત અને 1.5 ટકા સેલ્સ ટેક્સ દર્શાવતો શહેર હોઈ શકે છે. આ રીતે, શહેરના રહેવાસીઓએ આશરે 7.5 ટકાનો કુલ વેચાણ વેરો ચૂકવવાની અપેક્ષા છે. જો કે, મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, એવી કેટલીક વસ્તુઓ છે જેને મુક્તિ આપવામાં આવી છે - જેમાં વેચાણ કરમાંથી ખોરાકનો સમાવેશ થાય છે.